Câu chuyện thất bại khi khởi nghiệp

Những thất bại đầu tiên 

Lúc ấy, bạn A đã cưới vợ và có giấy tờ cư trú tại Ba Lan nên có thể mở công ty, 4 chú còn lại thì chưa có giấy tờ. Bọn mình bàn nhau mở quán ăn, mở quầy kinh doanh tả pí lù ở một số trung tâm thương mại tại Gdansk. Vì chỉ có bạn A có giấy tờ nên bạn đứng ra mở công ty, 4 người còn lại trên giấy tờ là nhân viên công ty, còn theo thỏa thuận là cổ đông, tầm 20% mỗi người (có khác chút về tỷ lệ nhưng không đáng kể). 

Vì là nhóm bạn thân nên nghĩ khởi nghiệp cũng như cuộc vui tiếp tục thời đại học,  không phân chia rõ ràng, không ràng buộc bằng văn bản. Cả lũ cứ thế cày từ 6 giờ sáng đến 12 giờ đêm, có hôm đến 1 giờ khuya mới xong việc. Mỗi ngày chỉ ngủ 3 - 4 tiếng nhưng không sao, thu tiền về đếm là vui rồi. Cậu bạn A đứng tên mở công ty làm thủ quỹ giữ tiền và lo mọi sổ sách. Mình thân với cậu A nhất nên sau giờ làm việc cùng về nhà cậu ăn tối. Nhiều lần cậu bạn A nói: “Tao đếm tiền thấy vui quá, ko biết chán”. Mình thì không thích đếm tiền, mình vui vì công ty phát triển, mọi người có thu nhập, có cuộc sống ổn định. 

Từ 1 quán ăn, công ty phát triển thêm mấy quầy hàng, bán quần áo (đồ India và Thổ là chủ yếu), bán đồ thủ công mỹ nghệ, bán đồ văn phòng phẩm,… có gì bán nấy. Đó là thời mở cửa, Ba Lan mới chuyển từ Xã hội Chủ nghĩa qua Tư bản Chủ nghĩa nên mọi người có nhu cầu mua sắm nhưng nguồn cung hàng hóa thiếu. Nhiều khi bọn mình mua đồ của cửa hàng thuộc hệ thống nhà nước cũ (họ có nguồn cung ổn định), mua sạch hàng của họ mang về quầy công ty mình, bán giá gấp 2, gấp 3 mà vẫn chạy như tôm tươi, trong khi của hàng của họ thì lèo tèo khách vào. Đơn giản là dịch vụ bên mình tốt hơn, các bạn bán hàng toàn trẻ trung và niềm nở. Quầy hàng trang trí đẹp đẽ, bắt mắt. Các cửa hàng mậu dịch cũ thì xấu, thái độ lại hách dịch. 

Công ty cứ thế phát triển, doanh số tăng, tiền về nhiều, mình và cậu A hay bàn nhau về định hướng kinh doanh lúc buổi tối. Bọn mình bàn là nên nhập khẩu hàng thủ công mỹ nghệ Việt Nam để ăn dày hơn. Mình được giao phó về Việt Nam tìm nguồn hàng, đơn giản vì ở Việt Nam mình có nhiều người quen, bạn bè hơn. Bạn A kia lo mảng ở Việt Nam, 3 bạn còn lại chỉ thực hiện. Tính mình đã làm thì làm đến cùng và hết lòng vì công ty. Ở Việt Nam, mình về tận làng nghề ở Thái Bình đặt các thùng sơn mài, đặt đồ khảm bạc như đồ dùng trong nhà. Trong miền Nam mình về Đồng Nai đặt tranh sơn mài, nón lá buông… 

Tuy nhiên câu chuyện kinh doanh lại là chuyện khác, mình không muốn đi sâu ở đây. 

Khởi nghiệp cùng bạn thân chưa chắc đã tốt 

Doanh số tăng, tiền nhiều. Cậu A đề xuất đưa bạn B ra khỏi công ty, mình đã không phản đối. Vì bạn B trên giấy tờ chỉ là nhân viên nên mọi chuyện giải quyết nhanh, bồi thường một số tiền. Thực ra hồi đó công ty có bao nhiêu tiền, lời bao nhiêu chỉ có bạn A giữ sổ sách nắm. Cổ phần của bạn B rời đi được chia cho bạn A và mình. 

Sau đó đến bạn C. Lần này cổ phần cũng chia cho 2 người (A và mình) là chủ yếu. Về sau giữa mình và A nổ ra xung đột lớn và mình quyết định rời đi (đây là quyết định của mình). Bạn A hạch toán nói rằng mình còn nợ công ty, chia cho mình 1 số hàng hóa, còn tài sản, thương hiệu, hệ thống phân phối thì bạn A giữ. 

Bạn cuối cùng là E cũng không phải là đối trọng, vài năm sau A đề xuất E rời công ty và bồi thường 500k USD cho E, bạn E thấy số tiền lớn nên đồng ý. Thực ra công ty hồi đó đã trị giá nhiều triệu USD rồi. 

Mình vừa thất bại trong lần khởi nghiệp đầu tiên, vừa mất bạn. Ngoài ra còn nợ đối tác ở Việt Nam một đống tiền (hồi đó mình vay tiền đối tác ở Việt Nam để làm hàng cho công ty bên Ba Lan). 

Nguyên nhân chính của việc thất bại chắc các bạn đã nhìn thấy rõ, thỏa thuận ban đầu chỉ là miệng, chuyện tài chính kế toán cũng không rõ ràng. 

Khi đó tụi mình tụ tập nhau lại khởi nghiệp không phải vì chuyên môn có thể tận dụng cho kinh doanh mà vì là bạn nhậu, bạn đá banh. Vì vậy các bạn khởi nghiệp rút kinh nghiệm nhé, từ đầu giấy tờ nên rõ ràng, hãy thuê luật sư công chứng đàng hoàng. Càng rõ ràng ban đầu thì sau này có chia tay cũng đơn giản hơn. Và quan trọng, khởi nghiệp cần chọn kỹ người đồng hành, chứ đừng chỉ vì chơi thân với nhau mà khởi nghiệp cùng. 

Lời tạm kết

Câu chuyện mình chia sẻ không phải để làm chùn chân các bạn trẻ đang nung nấu giấc mơ khởi nghiệp, mà để làm một lời nhắc nhỏ: khởi nghiệp không chỉ cần đam mê, mà còn cần cả sự tỉnh táo và chuyên nghiệp. Bạn có thể bắt đầu cùng bạn bè, nhưng hãy đặt nền móng rõ ràng ngay từ đầu – bằng văn bản, bằng luật pháp, bằng sự minh bạch tài chính – để tình bạn không bị hao mòn vì tiền bạc hay quyền lợi. Thất bại đầu tiên không phải là dấu chấm hết, mà là bài học đắt giá cho những bước đi sau vững chắc hơn.

Thất bại còn nhiều lần, hôm nay mình chia sẻ vậy thôi. Chúc các bạn khởi nghiệp thận trọng và thành công nhé.